Professor Lieven Annemans is een man met een mening. Over gezondheid en geluk, over de verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers en over de return van een gezond team. We wandelden samen in de Nationale Plantentuin van Meise, een plek waar geluk voor Lieven overigens een bijzondere betekenis heeft gekregen.
Een wandeling met een spraakmaker die dezelfde roots heeft als ik. Dat móest dus wel een topwandeling worden. Gezondheidseconoom en hoogleraar Lieven Annemans (UGent en VUB, faculteit Geneeskunde) studeerde net als ik lichamelijke opvoeding en maakte een paar keer een carrièreswitch.
Heel boeiend vind ik zijn enorme honger naar uiteenlopende kennis. Lieven studeerde na zijn opleiding LO nog bedrijfskunde, is handelsingenieur en doctoreerde in de TEW, specialisatie Gezondheidseconomie. Een stevig CV dus en ook een stevige conditie bleek op onze wandeling.
Je kent Lieven vast wel van het Nationaal Geluksonderzoek waarin hij peilt naar het Geluk der Belgen. We gingen wandelen in de Nationale Plantentuin in Meise. Voor Lieven een trip down memory lane omdat hij daar zijn echtgenote leerde kennen. “Mijn vrouw komt uit Meise. Ik uit Asse. We komen hier al sinds we elkaar kennen. Onze trouwfoto’s zijn hier gemaakt (lacht) en we hebben hier veel gewandeld. Nu is dat door het vele werk met de coronacrisis alweer een tijdje geleden.”
Aan iemand die ook bekend is als de Geluksprofessor moet ik natuurlijk de vraag stellen of hij op dit moment gelukkig is met zijn bestaan.
Lieven is daar heel beslist in. “Ja, absoluut. Maar in onderzoek vragen we dat nooit op de man of de vrouw af. We laten mensen een score voor hun geluk bepalen tussen 0 en 10. 8, 9 of 10: dat zijn de mensen die gelukkig zijn”. Zichzelf geeft hij geen 10. “Zoals veel mensen heb ik ook al eens tegenslag in het leven. Ik heb mijn vader vroeg verloren, een ander familielid dat jong is gestorven: dat gemis maakt dat je nooit meer een 10 haalt. Voor de rest kan ik alle vakjes aanvinken die een mens gelukkig maken.”
Gezondheid en welzijn vanuit een economisch perspectief
Ik wil tijdens onze wandeling graag met Lieven praten over gezondheid en welzijn vanuit zijn bijzondere expertise. Economie en geneeskunde, het lijken twee aparte werelden maar toch zijn ze onlosmakelijk met elkaar verbonden. Gezondheid geeft een positieve impuls, zowel aan de medewerker als aan de organisatie. Lieven licht toe wat de essentie volgens hem is. “Op welke manier kunnen we het beste investeren om zoveel mogelijk gezondheid en welzijn te winnen voor de mensen? Door mijn verschillende opleidingen kan ik gezondheid goed vanuit een economisch perspectief bekijken.” Aan een academicus moet ik uiteraard een definitie vragen van gezondheid. Het antwoord is verrassend. “Goed in je vel en fit in je hoofd: dat is de combinatie eigenlijk. Dat wil zeggen dat je niet perféct gezond hoeft te zijn. Ik heb bijvoorbeeld slechte knieën maar ben wel gezond want ik zit goed in mijn vel.”
Gezondheid en economische gevolgen zijn door de gezondheidscrisis in een stroomversnelling terechtgekomen. Ze staan hoog op ieders agenda: bij de politiek, de ondernemers en de medewerkers. Hoe heeft ‘corona’ het leven van Lieven veranderd?
“In maart was het even rustig doordat alle lezingen werden afgezegd. Maar ik kon het niet laten om me te moeien en ben een tijdje actief geweest in subwerkgroepen van GEES. Daarna werd ik door de Vlaamse Regering aangesteld als voorzitter van het Maatschappelijk Relancecomité. In het begin van de lockdown was er geen keuze maar nu is het belangrijk om te zoeken naar een evenwicht.”
“Er is heel veel armoede gekomen, er is angst, meer depressies – 2 x zoveel – en mensen met ernstige ziektes laten zich niet behandelen”
Mijn volgende vraag valt wat buiten het gespreksthema maar ze heeft wel een link met gezondheid en welzijn. Lieven heeft voor beroering gezorgd met het statement #Gezondverstand. Hij legt uit wat zijn drijfveer was. “De indruk wordt gewekt dat we naar nul besmettingen moeten gaan. De curve helemaal platmaken. Maar dat vraagt zoveel opofferingen dat het niet meer in evenwicht is. We kennen het virus beter, we testen veel meer. Ook zijn er veel minder doden omdat we beter kunnen behandelen. Dat vraagt een nieuw evenwicht, geen overdreven maatregelen. Mijn punt: laten ernaar streven om maximaal te herleven, ondanks én met het virus. We mogen ons recht op werk, gezondheid, cultuur en onderwijs laten gelden. Maar het is ook vanzelfsprekend om het virus met de nodige omzichtigheid te benaderen, niet met overdreven maatregelen. Ik vind dat de teneur positiever kan zijn. Geen angst creëren, want daardoor verdwijnt het draagvlak.”
Bij Springbok Coaching geloven we 100% in practice what you preach. Gezondheid is zeggen én doen.
Ik ben dus nieuwsgierig naar hoe Lieven voor zijn gezondheid zorgt en in vorm blijft. “Ik probeer, nee ik gá, vier keer per week bewegen. Drie keer een half uur ’s ochtends fitness en de zondagochtend met de vrienden fietsen op een redelijk tempo. Qua voeding ben ik flexitariër: 1 x per maand vlees, 2 x vis, de rest vegetarisch. Ik zorg ook voor mijn geestelijk welzijn: ik mediteer wanneer ik tijd heb, op mijn eigen manier. We gaan op tijd slapen en staan op tijd op. Guilty pleasures? Ja, ik drink graag cava. En af en toe een keer een pak friet. En een goei pint na het fietsen met de vrienden. (lacht)”
Het begint donkerder te worden boven de Nationale Plantentuin en in de verte klinkt gerommel. Onweer op komst dus we stappen stevig door. Een thema dat mij als coach nauw aan het hart gaat is gezondheidspreventie. Er is echter een grote discrepantie tussen ‘preventief’ en ‘curatief’ in de gezondheidszorg. Nog geen 3% van het budget gaat naar preventieve zorg, de rest naar curatief. Hoe ziet Lieven dat?
“Een verklaring voor de discrepantie? België heeft een uitstekende reputatie in het behandelen van ziektes. Daarom is preventie achtergebleven, zoals het stimuleren van beweging en gezonde voeding. De investering is nu onvoldoende maar is wel nodig.”
“Gedrag veranderen is moeilijk, dat vraagt professionele ondersteuning en dat kost geld”
Lieven is er wel zeker van dat het besef groeit dat gedragsverandering nodig is. Preventiebudgetten gaan sterker groeien. Het doel is dat mensen onbewust gezond gaan leven. Ze hoeven zich daar op termijn geen vragen meer bij stellen. Als je beseft dat je je daar gelukkig bij voelt: dan is het doel bereikt. Van onbewust ongezond leven – zoals veel mensen nu doen – naar onbewust gezond leven, dat is een hele stap. Bij Springbok Coaching willen we mensen motiveren en bewegen naar een gezondere levensstijl. Welke rol ziet Lieven voor bedrijfsleiders om hier een stimulerend welzijnsbeleid te voeren?
“Wij doen nogal wat onderzoek naar werkgeluk. Dat hangt af van ‘hoe veeleisend is je werk?’ en ‘welke hulpbronnen heb je om je werk goed te doen?’ Maar ook een goede fysieke en geestelijke gezondheid is een ondersteunende pijler. Er zijn twee dingen die niet werken. De eerste is de oneshot-actie: bijvoorbeeld korting geven op een fitness-abonnement en klaar. De tweede is een paternalistische houding. Iedereen móet nu meer gaan bewegen, want dat is goed voor het bedrijf! Het is anders: laat zien dat sporten met het team plezant is, dat het geen verplichting is. Authentiek zijn en het beleid laten passen binnen je waardencultuur: dat maakt het verschil. Het stimuleert als je autonomie geeft en verbondenheid schept. Als daaraan wordt beantwoord, zie je het werkgeluk met punten stijgen.”
De vraag wordt vaak gesteld: is dat de rol van de werkgever of is dat de verantwoordelijkheid van de mensen zelf? Lieven vindt dat het een gedeelde verantwoordelijkheid is. “Als je daaraan kunt bijdragen als werkgever, wint de maatschappij twee keer. Je medewerkers gaan gezonder en dus gelukkiger zijn. Maar dat zal ook een return geven voor jou als werkgever. Gelukkige mensen gaan creatiever en productiever zijn. En loyaler, want waarom zou je weggaan als je gelukkig in je werk bent? Nog een reden om te investeren in preventieve gezondheidszorg.”
De investering komt dus van twee kanten, werkgever en werknemer. Er zijn twee manieren om tegen die investering aan te kijken: Return on Investment versus Value on Investment.
Volgens Lieven is er duidelijk een verschuiving waarneembaar. “Er zijn early adopters die niet naar de ROI kijken maar wel voor de VOI gaan: zo zullen ze meer bevlogenheid en meer creativiteit zien. Ze merken ook de impact op het imago, ook voor de buitenwereld. Dat kun je niet in euro’s uitdrukken. Anderen zeggen dan: als we investeren willen we wel de return zien en dan zijn er drie graadmeters: absenteïsme, presenteïsme en employee turnover. Wat blijkt? Als werknemers gezond en gelukkig zijn, heeft dat vooral positieve effecten voor presenteïsme en omzet, iets minder voor absenteïsme. Het voordeel van presenteïsme is minder goed meetbaar maar er is een voelbaar effect door de stijging van bevlogenheid en creativiteit. Voor ROI werk ik met de methode van Baxter (die de relatie tussen de investering in gezondheidsprogramma’s op het werk en de impact daarvan in kaart brengt). Daar zag je een ROI van 1,26 tot iets meer dan 5. Nu: 1,26 is nog altijd een fantastische vooruitgang.”
“Ik zie dat de interesse voor preventie toeneemt, dat het niet meer ‘geitenwollensokken’ is. Werkgevers zien dat het zorgt voor gelukkige medewerkers, meer productiviteit en dat het een positieve spiraal teweegbrengt.”
De markt verandert snel. Lieven maakt een vergelijking met vroeger. “Als je tien jaar geleden had gezegd: ik doe onderzoek naar geluk dan zou je raar bekeken worden. Nu wordt dat serieus genomen. Het Planbureau rapporteert jaarlijks over het Bruto Nationaal Geluk. Er is nog wel veel werk aan de winkel. Dat BNG heeft ook te maken met basisbehoeftes, en 10% tot 15% van de Belgen heeft die basisbehoeften niet. Dat weegt door in het gemiddelde. Maar ook mensen met een hoger inkomen zijn niet altijd gelukkig. Dat heeft te maken met kwaliteit van sociale relaties, autonomie, met je gewaardeerd voelen. Gemiddeld zijn gepensioneerden gelukkiger. Dat komt omdat ze meer autonomie hebben en kiezen voor activiteiten waarin ze zich competent voelen. Mijn ambitie is om werknemers zo gelukkig te maken dat ze niet meer op pensioen willen. (lacht)”
Lieven werkt met het concept van QALYS: de verhouding tussen je ‘leef’tijd en de kwaliteit van dat leven. Als je 10 jaar een goede kwaliteit van leven hebt, heb je tien QALYS. Als je 10 jaar aan halve kwaliteit leeft, heb je 5 QALYS.
Als werknemers worden gestimuleerd om gezonder te worden, mentaal en fysiek, dan zullen de QALYS automatisch toenemen. De werkgever is niet de enige verantwoordelijke, ook de omgeving kan bijdragen, zoals gemeentes, sportclubs, … Maar, zo benadrukt Lieven nogmaals: het mag niet paternalistisch zijn, dat is de kunst. Het is wederzijds anders werkt het niet. Bedrijven die sterk bezig zijn met MVO (Maatschapplijk Verantwoord Ondernemen) scoren daar trouwens meestal goed op. Hoe meer geluk gemeten wordt, hoe meer dat aan belang wint en hoe zichtbaarder het wordt voor de buitenwereld. Dat heeft een voorbeeldfunctie en een stimulerend effect. Ook consumenten van bedrijven mogen weten dat je een positief beleid hebt rond gezondheid want dat beïnvloedt hun keuze. Maar: een authentieke strategie werkt altijd beter.
Laat mensgericht en waardengedreven ondernemerschap bovendrijven, het mag geen window dressing zijn.
Onze wandeling zit er bijna op. Lieven haalt nog aan dat bedrijven ook financieel worden gestimuleerd om een preventief beleid te voeren. “Het Maatschappelijk Relancecomité heeft bijvoorbeeld geadviseerd om een Werkbaarheidcheque te geven (ook Springbok heeft deze erkenning behaald). Bedrijven kunnen een subsidie krijgen om een doorlichting te laten doen. Zo kom je te weten hoe gelukkig je werknemers écht zijn en hoe je dat kunt stimuleren. Want bedrijven die denken: we moeten nu met de crisis alleen zorgen dat de cijfers tellen, die gaan er niet geraken. Als de medewerkers niet gelukkig zijn, dan kom je in een negatieve spiraal.”
De lessen van Lieven:
- Er is niks zwart-wit: je bent als werkgever niet alleen verantwoordelijk voor het geluk van je werknemer. Ook de rest van zijn omgeving heeft die verantwoordelijkheid, net zoals de persoon zelf.
- Geluk is goed voor de persoon, voor het bedrijf en de samenleving. Iedereen wint erbij.
“Whealthy Workplaces” van Brecht Buysschaert verschijnt in het voorjaar 2021.
Het boekt bundelt 14 “Walk Your Talk” gesprekken met wetenschappers, politici en bedrijfsleiders over hun visie op hoe organisaties meerwaarde behalen door te investeren in gelukkige en gezonde medewerkers.
Bestel nu uw exemplaar via deze link.
Dankzij de laagdrempelige en enthousiaste aanpak van het team van Springbok zien we gedragsverandering bij onze medewerkers inzake een gezonde levensstijl. Jaar na jaar inspireert Springbok ons bij het uitwerken van ons Wellbee-ium project. Ook medewerkers die aanvankelijk niet zo overtuigd waren, krijgt Springbok toch over de streep. Dit draagt bij tot het algemeen welzijn van alle Ingenium medewerkers.
Gerelateerde artikels
Wat is werkgeluk en welke factoren zijn belangrijk?
De menopauze
Gerelateerde workshops
Ontvang tot 30% subsidie via de kmo-portefeuille van VLAIO. Registratienummer: DV.A238137. Lees meer …
Springbok Coaching
- Mellestraat 297A
- 8501 Heule (Kortrijk)
- +32 (0)484 58 60 06
- BE 0650.718.560
- hello@springbokcoaching.be